Их нирун улсын тухай

Ih Nirun uls Syanbigiin daraa mongoliin undurlugd huchirhejsen nuudelchin uls ni Mongol garaltai Nirun uls(Jujan) yum.Jujanii tuhai Hungiin uldegdel bolon Donghugaas garaltai gej uzdeg ch yag haanaas garaltai ul medegdem uls yum.Jujan gedeg ugnii tuhaid bol Hyatadiin olon yanzaar bichdeg .Ehen yudee ayduu hanz baisanaa suuldee deeremchin tonuulch geh met uur hanzuudaar orluulan bichseer irjee.Orchin yued olonh mongolch bolon mongoliin tuuhch nar Jujaniig Nirun,Ih Nirun uls gej temdeglej bichdeg.Ene ni hojimiin mongoliin garal uuseltei holbootoi tul daraa bichih bolno. Nirun uls ni anhnii Mongol garaltai undesten aimguudiig negtgesen uls gegddeg(Hun bolon Syanbig mongol tereg undestenuudiin uvug deedes,esvel tedgeerees burdsen uls gej uzdeg) 4-zuunii yued huchirehejij Syanbigiin uusgesen Hoit Wei ulstai udaa daraa baildaj baisan buguud ene yued Jujanii omgiin tolgoilogch Shiluni(社崙) Mongoliin hoit hesegruu zugtan garj tend huchee tuvluruulsen abina.Shiluni Baruun taldaa baisan tureg garaltai Cossakh Tolos(高車) iig uuriin ulsdaa negtegen Tuul goliin ereg deer tuvlurj,Orhon gol orchimoor baisan HUnnugiin uldegdel aimaguudad tsohilt ugun uuriin udirdlaganiihaa door oruulsan baina.Tereer Цюдоудай(?) haan gej uuriiguu haanaar urgumjilj ahn udaa nuudelchidiin dund "haan" gedeg tsoliig hereglesen baina.Shiluni haanii yued ter yues hoishih nuudelchidiin style bolson aravtiin systemiig nevtruulj,arvanii darga,myanganii terguun geh met uussen baina.Shilunigiin huvi hunii tuhaid uguulehed daind olzlogodson olzlogsodiig chuluugaar tsohij aldag baisan gej hyatadiin tuuhend uguulsen baidag aj.Shiling haan Hoit Wei ulsiin haang "Daraahi Tsin" ulsiig baildan daguulah geed ezgui baih hoiguur ni HOit WEi ulsruu dovtolj baisan baina.Shilunigiin neg yuel ni haanii amiig horooj, haan suudal bulaah gej oroldson ch bultelguidej WEiruu zugtan irj baijee.406 ond Shiluni gent Hoit Wei ulsruu dovtololon hot,horoog ni suitgej Hoit Weig muhuliin baidald oruulsan baina.Hariud ni 412 ond Hoit Wei huchee selben Nirunruu dovtolson baina.Ene yued Shiluni haan nas barsan ch tuunii huuhed balchir baisan tul Shilungiin duu Hulyuig haan bolgojee.Ene Holyugin tsol ni "Auikugai haan". gevch ene Holuig Shilungiin ur udam horlono alj uur hoorondoo haan shiree bulaatsaldan temsteldsen baina.Ene buhnii estest Shilunigiin negen yuel Datani 423 onii yued haan boljee.Datani haaniig Mongoloor Tatar haan gedeg.Enihuu Tatar haanii yued Nirun uls ulam huchirhejij HOit Wei ulsruu udaa daraa dairah bolson tul Hoit Wei uls ulsiinhaa hiliig behjuulj,Tsagaan hermiig guitseen barisan baina.Nirun bolon Hoit Wei ulsiin haritsaa ni Hun bolon Hangiin haritsaatai neleed adilhan baijee.Hoit WEi uls Niruntai nairamdal togtoohiig tuld urag barildaj baisan bolovch udaa daraa bie bienluugee dovtolj irjee.Hoit WEi uls 429,449 onuudad hoyor udaa Nirunruu gun nevtrej dairj baijee.Mun Hoit Wei uls haytadiin umnud hesegt baisan ulsuudtai dainii baidald baisan tul hoyor talaa behjuulehgui bol bolohgui baisan baina.486 onii yued Jujanii negen zah hyazgaar baisan Cossakh Tolos Nirunaas tusgaar tognoh gej temseldej ehelsen baina,Mun ene yued Huh tureguud Nirunii helruu udaaa daraa nevtren orj ireh bolson baina 552 ond Nirunii Anagai haan Huh Turegiin Tumen haand yalagdsanaar Nirun uls muhliin baidald orj,Uldegdel heseg ni uursdiin haan todruulan HOit Wei ulsruu dovtolson ch zohigdon ergeed Huh Turegiin buren erhsheeld orson baina.Ene yues Huh Tureguud Mongoliin Undurlugt huchirhegjih bolson baina.Tashramd ni Jujan buyu Nirun ulsiin haadiin tsoluud ni Ashid amgalan,ashid tuvshin,Bugdiin,Enkhtuvshin,Mandan bardah gej mongol heltei haaduud baijee.